Məktəblərdə intizam problemləri: səbəblər və çıxış yolları

Son illərdə ölkəmizin bir çox məktəbində müşahidə olunan şagirdlərin özbaşınalıqları, tərbiyəsizlik halları, eləcə də bəzi müəllimlərin kobud davranışları və valideynlərdən pul yığılması kimi mənfi hallar ictimai narahatlıq doğurur. Təhsil sisteminin nüfuzuna xələl gətirən bu hallar cəmiyyətin mənəvi dayaqlarını sarsıdır və gələcək nəsillərin tərbiyəsinə ciddi təsir göstərir.

*Problemin əsas səbəbləri*

1. Ailə nəzarətinin zəifləməsi:

Müasir dövrdə valideynlərin çoxu maddi təminat və işlə məşğul olduqları üçün övladlarının tərbiyəsinə kifayət qədər vaxt ayıra bilmir. Uşağın əsas tərbiyə mühiti olan ailədə qaydaların, hörmət və məsuliyyət hissinin formalaşmaması məktəbdə intizamsız davranışların yaranmasına gətirib çıxarır.

2. Məktəb nəzarətinin və intizam mexanizmlərinin zəifləməsi:

Bəzi məktəblərdə intizam qaydaları formal xarakter daşıyır, müəllim-şagird münasibətləri isə yalnız qiymətlərlə məhdudlaşır. Nəticədə müəllimlər öz peşə nüfuzlarını qorumaqda çətinlik çəkir, şagirdlər isə məsuliyyətsiz davranışları adi hal kimi qəbul edirlər.

3. Müəllimlərin etik davranış qaydalarının pozulması:

Təəssüf ki, bəzi müəllimlərin kobud münasibəti, şagird və valideynlərlə düzgün ünsiyyət qura bilməməsi, bəzən də müxtəlif bəhanələrlə pul yığması kimi hallar təhsilə inamı azaldır. Bu, həm müəllim nüfuzunu, həm də məktəbin ictimai etibarını ciddi şəkildə zədələyir.

4. Cəmiyyətin mənəvi dəyərlərindəki boşluqlar:

Media və sosial şəbəkələrdə zorakılıq, ədəbsizlik və məsuliyyətsizlik hallarının normallaşdırılması gənc nəslin psixologiyasına mənfi təsir göstərir. Bu, məktəbdə də eyni davranışların təkrarlanmasına səbəb olur.

*Problemin həlli yolları*

1. Ailə-məktəb əməkdaşlığının gücləndirilməsi:

Valideynlər yalnız övladlarının qiymətlərinə deyil, onların davranış və psixoloji vəziyyətinə də diqqət yetirməlidirlər. Məktəblərdə valideyn iclasları formal yox, maarifləndirici və qarşılıqlı məsuliyyət prinsipi üzərində qurulmalıdır.

2. Müəllimlərin etik və peşə hazırlığının artırılması:

Müəllimlər üçün etik davranış, pedaqoji psixologiya və şagirdlə münasibət mövzularında mütəmadi təlimlər keçirilməlidir. Kobud davranış və qeyri peşəkar münasibət hallarına qarşı sıfır tolerantlıq siyasəti tətbiq edilməlidir.

3. İntizam qaydalarının bərpası və məsuliyyət mexanizmləri:

Hər bir məktəbdə nizam-intizam qaydaları aydın şəkildə müəyyənləşdirilməli, onların pozulmasına görə real məsuliyyət tədbirləri görülməlidir. Şagirdin hüququ qorunmaqla yanaşı, onun vəzifələri də unudulmamalıdır.

4. Pul yığılması hallarına qarşı ciddi nəzarət:

Təhsil Nazirliyi və yerli idarəetmə orqanları bu sahədə şəffaflıq təmin etməli, valideynlərdən pul yığılması hallarına hüquqi qiymət verilməlidir. Məktəbdə hər hansı könüllü ianə prosesi açıq və sənədləşdirilmiş formada aparılmalıdır.

5. Mənəvi-əxlaqi dəyərlərin təbliği:

Tədris proqramlarında milli-mənəvi dəyərlər, ədəb, hörmət, vicdan və məsuliyyət anlayışlarını aşılayan fənlər və tədbirlər daha çox yer almalıdır. Cəmiyyətin dəyərlər sistemi möhkəmləndirilmədən, məktəbdəki nizam-intizamı bərpa etmək çətindir.

Məktəb təkcə bilik verilən yer deyil, həm də vətəndaş tərbiyə edən bir ocaqdır. Burada yaranan hər bir mənfi hal gələcək nəsillərin mənəviyyatına təsir göstərir. Bu səbəbdən həm ailə, həm məktəb, həm də dövlət strukturları birlikdə məsuliyyət daşımalıdır.

Yalnız qarşılıqlı hörmət, ədalət və şəffaflıq prinsipləri üzərində qurulan təhsil sistemi sağlam və məsuliyyətli gənclik formalaşdıra bilər.

Təlimçi Ekspert Emil Maqalov